Fundacja im. J. Madisona przygotowała zestaw dokumentów zawierających propozycje nowych przepisów obecnego Kodeksu wyborczego umożliwiających przeprowadzenie wyborów do Sejmu w jednomandatowych okręgach wyborczych (JOW): projekt Ustawy zmieniającej Kodeks wyborczy, Załącznik do projektu Ustawy zawierający szczegółowy opis granic nowych okręgów, uzasadnienie projektu oraz tekst jednolity Kodeksu wyborczego wyróżniający przepisy podlegające zmianie.
Najważniejsze postulaty merytoryczne projektu, poza zmianami bezpośrednio dotyczącymi wyborów w formule JOW, obejmują wiele modyfikacji zmierzających do upodmiotowienia wyborców i kandydatów oraz zniesienia uprzywilejowania organizacyjnego i finansowego komitetów wyborczych partii politycznych.
Wyborcy uzyskują możliwość prowadzenia kampanii wyborczej, w tym użyczenia lokalu i sprzętu biurowego na rzecz komitetu wyborczego, a także członkostwo w okręgowych komisjach wyborczych (OKW). Skład komisji okręgowych ulega zmianie: sędzia jako „sejmowy komisarz wyborczy” (nowy organ wyborczy) jest jej przewodniczącym, lecz Państwowa Komisja Wyborcza powołuje od 3 do 5 członków spośród kandydatów zgłoszonych przez pełnomocników wyborczych, oraz od 3 do 5 – spośród kandydatów zgłoszonych przez wyborców zamieszkałych na obszarze danej okręgowej komisji wyborczej. Kandydat na posła ma możliwość osobistego zgłoszenia swojej kandydatury, popieranej przez co najmniej 10 osób (zamieszkałych w danym okręgu wyborczym), oraz przejęcia praw i obowiązków komitetu wyborczego w przypadku jego rozwiązania. Kandydat może być pełnomocnikiem wyborczym i finansowym, jeśli jego komitet wyborczy został utworzony w celu zgłoszenia kandydata w jednym okręgu wyborczym. Kandydat może być obecny przy ustalaniu wyników głosowania i wyniku wyborów.
Partie polityczne i ich komitety wyborcze tracą dotychczasowe przywileje: komitet wyborczy wyborców nie musi zbierać podpisów 1 000 obywateli popierających jego utworzenie, zgłoszenie każdej kandydatury wymaga zebrania podpisów poparcia w danym okręgu wyborczym, środki finansowe komitetów wyborczych mogą pochodzić wyłącznie z wpłat obywateli polskich (nie z funduszu wyborczego partii politycznej), wyeliminowane zostają dotacje podmiotowe (w wyborach sejmowych).
Ponadto, kilka propozycji dotyczy finansowania wyborów: 5-krotne obniżenie limitów wpłat przez wyborców i kandydatów na rzecz komitetu wyborczego (odpowiednio do 3-krotności i 9-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę), poprzez rozproszenie finansowania, zmierza do upowszechnienia udziału wyborców w kampanii wyborczej, natomiast wprowadzenie kaucji w wysokości minimalnego wynagrodzenia, która podlega zwrotowi po uzyskaniu przez kandydata co najmniej 5% ważnie oddanych głosów w okręgu wyborczym, ma na celu zapobieżenie zgłaszaniu licznych, nierozważnych kandydatur.
Niektóre propozycje Fundacji mają na celu uproszczenie i uporządkowanie zasad zgłaszania kandydatur, głosowania oraz składania protestów wyborczych. Na wzmiankę zasługują następujące postulaty: gdy liczba prawidłowo złożonych podpisów wyborców popierających zgłoszenie kandydata jest mniejsza niż wymagana, OKW wzywa osobę zgłaszającą kandydata do uzupełnienia wykazu w chwili przyjmowania zgłoszenia, do usunięcia innych wad – w terminie kolejnych 3 dni; wprowadzenie dwuinstancyjności orzekania o rejestracji kandydata; gdy w okręgu wyborczym zarejestrowano tylko jednego kandydata, głosowania nie przeprowadza się, a za wybranego na posła uznaje się tego kandydata. Jeśli chodzi o procedury po głosowaniu, wymienić należy propozycję wniesienia protestu przeciwko ważności wyborów w okręgu lub przeciwko wyborowi posła, wprowadzenie zażalenia na odrzucenie przez Sąd Najwyższy protestu wyborczego, a także przeprowadzania wyborów uzupełniających, na wzór podobnej procedury w wyborach senackich.
Podziału Państwa na okręgi wyborcze dokonano przy założeniu, że granice okręgów nie mogą naruszać granic województw oraz granic gmin o liczbie mieszkańców poniżej 80.000 (odpowiadającej w przybliżeniu normie przedstawicielskiej). Istotnym podkreśleniem podziału JOW jest ich zilustrowanie na mapie Polski i mapach województw opublikowanych na stronie internetowej Fundacji [http://www.madison.org.pl/kodeks-wyborczy-jow.php].
Dokumenty dotyczące projektu Ustawy zmieniającej Kodeks wyborczy oraz mapy podziału na JOW zostały po raz pierwszy publicznie przedstawione na konferencji Obywatelskiego Ruchu na rzecz Jednomandatowych Okręgów Wyborczych „Sposób na dobre państwo”, która odbyła się w Warszawie 28 września 2013 r. Pionierska praca ekspertów i wolontariuszy Fundacji im. J. Madisona może posłużyć do przeprowadzenia wyborów do Sejmu w JOW, a co najmniej może być istotnym punktem odniesienia w toku dalszych działań do zmierzających do wprowadzenia JOW. Wiele z propozycji projektu może być inspiracją do napisania „idealnej” ordynacji jednomandatowej w przyszłości, a także wytyczenia granic JOW zgodnych z postulatami ich mieszkańców. Co więcej, niektóre propozycje merytoryczne na dobrą sprawę winny być uwzględnione w każdej ordynacji, niezależnie od tego czego czy opisuje ona wybory w formule „proporcjonalnej” czy w formule jednomandatowych okręgów wyborczych.
- Czy referendum ws. JOW może być sprzeczne z Konstytucją? - 26 maja 2015
- Wybory w JOW nie wymagają zmiany Konstytucji - 25 maja 2015
- Obalamy mity o JOW – świadectwo kanadyjskie - 25 maja 2015
- Jak działają JOW w Kanadzie - 23 maja 2015
- Mężowie zaufania przy Obwodowych Komisjach Wyborczych - 21 kwietnia 2015
- „Tak” dla Pawła Kukiza, „nie” dla systemu prezydenckiego - 17 marca 2015
- Kolejna debata z Pawłem Kukizem – 18.02.2015 r. - 19 lutego 2015
- JOW? Nie damy wam spokoju! - 27 lipca 2014
- Praktyczne zasady wyborcze w wyborach proporcjonalnych - 24 maja 2014
- Wiadomości Westminsterskie nr 3 z 16.05.2014 r. - 17 maja 2014
