Mandat przedstawicielski to upoważnienie do działania w imieniu wyborców, udzielone poprzez wybory. Obejmuje prawo do przedstawiania opinii i głosowania nad kwestiami będącymi przedmiotem debaty i dyskusji. Mandat udzielany jest na czas ograniczony (czas jego trwania nazywany jest kadencją).

Możemy wyróżnić dwa rodzaje mandatu przedstawicielskiego:

1. Mandat wolny – opiera się na trzech założeniach:

a. Deputowany jest przedstawicielem całego narodu;

b. Zachowuje prawo do działania zgodnie z własnymi poglądami i orientacjami politycznymi;

c. Nie może być odwołany przed upływem kadencji.

2. Mandat imperatywny – jest przeciwieństwem mandatu wolnego i zakłada, że;

a. Deputowany jest przedstawicielem wyłącznie wyborców swojego okręgu;

b. Jest on zobowiązany do uwzględnienia opinii i oczekiwań własnego  elektoratu;

c. Może być odwołany przed upływem kadencji.

We współczesnych demokracjach powszechnym rozwiązaniem jest mandat wolny. Pierwszą demokracją, w której idea ta się wykrystalizowała była Wielka Brytania w połowie XVIII w. Z mandatem wolnym mamy również do czynienia w Polsce.

Należy jednak zaznaczyć, iż panuje zgoda co do tego, że przedstawione powyżej modele są typami idealnymi. W praktyce deputowany, choć posiada mandat wolny, musi liczyć się z głosem wyborców swego okręgu, w przeciwnym razie zmniejsza swoje szanse na wygraną w następnej elekcji.  Jeszcze istotniejszą rolę spełnia fakt związania deputowanego z partią polityczną.  Wymusza to na nim respektowanie jej ogólnej linii politycznej oraz poddaje rygorystycznej niekiedy dyscyplinie w głosowaniach.

 

Na podstawie:

A. Antoszewski, R. Herbut [red.], Leksykon politologii, wyd. atla 2, Wrocław 1999;

P. Sarnecki, Ustroje konstytucyjne państw współczesnych, Kraków 2003.