Na gruncie obowiązujących przepisów kodeksu wyborczego obywatele niezrzeszeni w partiach politycznych i niemający kontaktów z komitetami wyborczymi nie mają wpływu na organizację i przeprowadzenie wyborów (w ramach realizacji słynnej zasady „powszechności” wyborów!).
Ponadto, żaden z obywateli niebędący sędzią nie ma możliwości udziału w organach wyborczych, ustalających wynik wyborów, gdyż wyłącznie sędziowie mogą być członkami Państwowej Komisji Wyborczej (PKW), komisarzami wyborczymi (pełnomocnikami PKW), członkami okręgowych oraz rejonowych komisji wyborczych.
Wyborcy mogą być członkami terytorialnych oraz obwodowych komisji wyborczych (OKW) pod warunkiem, że (a) zostaną zgłoszeni przez pełnomocników wyborczych komitetów wyborczych i (b) powołani przez wójta (w wyborach do Sejmu, Senatu, Prezydenta i do PE).
W obecnych wyborach prezydenckich minął już termin (17 kwietnia) zgłaszania kandydatów do OKW, lecz jest jeszcze możliwość powoływania przez komitety wyborcze mężów zaufania działających przy OKW.
Kompetencje
Kompetencje mężów zaufania określa kilka przepisów kodeksu wyborczego.
Mąż zaufania ma prawo być obecny w dniu głosowania w lokalu wyborczym podczas wszystkich czynności obwodowej komisji wyborczej (art. 42 § 4). Mężom zaufania przysługuje prawo wniesienia do protokołu uwag, z wymienieniem konkretnych zarzutów; adnotację o wniesieniu uwag zamieszcza się w protokole (art. 75 § 6).
Mężowie zaufania mają prawo uczestniczyć przy przekazywaniu przez przewodniczącego OKW do właściwej komisji wyborczej wyższego stopnia protokołu głosowania w obwodzie (wraz z wyjaśnieniami komisji do zarzutów zgłoszonych przez członków OKW i mężów zaufania) (art. 78 § 1).
Praktyczne rozwinięcie tych kompetencji zawarte jest w „Informacji z dnia 14 kwietnia 2015 r. dotyczącej uprawnień mężów zaufania” opublikowanej przez PKW na jej stronie internetowej.
Powołanie
W celu zgłoszenia swojej kandydatury na męża zaufania należy skontaktować się z pełnomocnikiem wyborczym komitetu wyborczego na terenie gminy zamieszkania. Pełnomocnik wyborczy może wyznaczyć po jednym mężu zaufania do każdej OKW (art. 103 § 1). Pełnomocnik wyborczy wydaje mężom zaufania zaświadczenie według wzoru określonego przez PKW (art. 103 § 2), wraz z kopią swego pełnomocnictwa. Zaświadczenie to jest podstawą do pełnienia obowiązków męża zaufania i należy okazać je OKW w dniu wyborów przed przystąpieniem do pełnienia obowiązków (art. 42 § 4). Przepisy te oznaczają również, że w jednej OKW może działać kilku mężów zaufania wyznaczonych przez różne komitety wyborcze.
Nie ma terminu, do którego należy powołać męża zaufania – w praktyce można powołać go nawet tuż przed samymi wyborami (dzień wcześniej), w zależności od możliwości organizacyjnych pełnomocnika wyborczego i kandydata (spotkanie w celu wręczenia zaświadczenia).
W nadchodzących wyborach prezydenckich zwolennicy jednomandatowych okręgów wyborczych mają możliwość obserwowania wyborów w roli mężów zaufania m.in. dzięki Komitetowi Wyborczemu Kandydata na Prezydenta RP Pawła Kukiza, który opublikował mapę z danymi kontaktowymi pełnomocników wyborczych. Umożliwia ona w dogodny sposób nawiązanie kontaktu z lokalnymi pełnomocnikami.
Udział w wyborach w charakterze mężów zaufania jest doskonałą okazją, aby wykazać zainteresowanie prawidłowym przebiegiem wyborów oraz zdobyć podstawowe doświadczenie wyborcze, które z pewnością będą pomocne w obserwowaniu kolejnych wyborów parlamentarnych, nawet jeśli nie będą przeprowadzone w formule JOW.
Im więcej zwolenników Pawła Kukiza i jednomandatowych okręgów wyborczych wykaże w tej sprawie inicjatywę, tym większy wpływ wywierać będzie ten postulat.
- Czy referendum ws. JOW może być sprzeczne z Konstytucją? - 26 maja 2015
- Wybory w JOW nie wymagają zmiany Konstytucji - 25 maja 2015
- Obalamy mity o JOW – świadectwo kanadyjskie - 25 maja 2015
- Jak działają JOW w Kanadzie - 23 maja 2015
- Mężowie zaufania przy Obwodowych Komisjach Wyborczych - 21 kwietnia 2015
- „Tak” dla Pawła Kukiza, „nie” dla systemu prezydenckiego - 17 marca 2015
- Kolejna debata z Pawłem Kukizem – 18.02.2015 r. - 19 lutego 2015
- JOW? Nie damy wam spokoju! - 27 lipca 2014
- Praktyczne zasady wyborcze w wyborach proporcjonalnych - 24 maja 2014
- Wiadomości Westminsterskie nr 3 z 16.05.2014 r. - 17 maja 2014
