dla życia politycznego kraju oraz funkcjonowania polskiego państwa. Rzecz o partyjnej oligarchii wyborczej i „miękkim” państwie semiperyferyjnego kapitalizmu zależnego
Zdrowie demokracji, każdego typu i każdego stopnia, zależy od jednego drobnego szczegółu technicznego, a mianowicie procedury wyborczej. Cała reszta to sprawy drugorzędne. Jeśli system wyborów działa skutecznie, jeśli dostosowuje się do wymogów rzeczywistości, to wszystko jest w porządku, natomiast jeśli tego nie robi, to demokracja zaczyna się walić, chociażby cała reszta działała bez zarzutu… Instytucje demokratyczne nieoparte na autentycznych wyborach są niczym.
Ortega y Gasset
Wstęp
Spośród wszystkich systemów wyborczych w Polsce, obejmujących systemy wyborcze do Sejmu i Senatu, system wyborczy elekcji prezydenta RP i systemy wyborcze władz samorządowych, to system wyborczy do Sejmu jest decydujący dla życia politycznego kraju i funkcjonowania polskiego państwa. System wyborczy do Sejmu jest decydujący ze względu na parlamentarno-gabinetowy ustój polityczny, w którym rola Senatu jest jedynie korygująca. Korygująca jest również prezydentura. Decydujący dla relacji między władzą ustawodawczą a wykonawczą jest układ sił partyjnych w Sejmie. To Sejm decyduje bowiem o wyłonieniu rządu, a w konsekwencji o bezpośredniej i pośredniej obsadzie decydujących stanowisk w państwie i państwowej gospodarce. A jest to liczba od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy stanowisk. Od jakości tej personalnej obsady zależy bezpośrednio już jakość funkcjonowania państwa i państwowej gospodarki. Tak więc to system wyborczy do Sejmu jest kluczowy dla systemów wyborczych Polski.
W całokształcie norm regulujących proces wyborczy do Sejmu normą decydującą jest reguła wyborcza czy też formuła wyborcza określająca sposób przeliczania oddawanych głosów wyborczych na mandaty poselskie. Ta reguła rozstrzygająca jest istotą proporcjonalnej ordynacji wyborczej do Sejmu. To proporcjonalna ordynacja wyborcza do Sejmu ma najgłębsze i najszersze konsekwencje dla życia politycznego i funkcjonowania państwa.
Na podstawie reguły rozstrzygającej mówimy o dwóch zasadniczo różnych ordynacjach wyborczych w demokratycznych systemach politycznych; ordynacji większościowej, stosowanej w blisko 40 krajach świata w różnej formule, w tym w takich państwach, jak Wielka Brytania, Francja, Stany Zjednoczone czy Kanada oraz ordynacji proporcjonalnej, stosowanej w większości krajów europejskich, w tym w Polsce. Jako trzeci rodzaj ordynacji wymienia się ordynację mieszaną.
Ordynacja wyborcza do Sejmu decyduje o sposobie wyłaniania, kontrolowania i politycznego rozliczania posłów. Decyduje więc o treści biernego i czynnego prawa wyborczego obywateli. A więc decyduje o jakości demokracji obywatelskiej. Ma potencjalnie kluczowe znaczenie dla jakości sejmowych grup politycznych, a szerzej dla jakości grup władzy w państwie. Bezpośredni wpływ ordynacji wyborczej na jakość partyjnych grup politycznych określa ich silna lub słaba zdolność do wymiany tych grup oraz ich składów personalnych oraz silna i bezpośrednia lub słaba i pośrednia zależność parlamentarzystów od wyborców.
Silna zdolność do wymiany elit i ich składów personalnych oraz silna i bezpośrednia zależność parlamentarzystów od wyborców charakteryzuje ordynację większościową opartą na regule jednomandatowych okręgów wyborczych. Słaba zdolność do wymiany oraz słaba i pośrednia zależność od wyborców charakteryzuje ordynację proporcjonalną, szczególnie wzmocnioną progami wyborczymi.
Konsekwencje ordynacji wyborczych dla życia politycznego każdego kraju i funkcjonowania każdego państwa zależą wszakże od kontekstów socjopolitycznych, w których ordynacje wyborcze funkcjonują. Ten sam rodzaj ordynacji wyborczej, mimo takich samych jej sposobów działania, daje różne konsekwencje w różnych kontekstach socjopolitycznych, rozumianych jako polityczne skutki struktury społecznej i kulturowej.
Czytaj dalej PLIK PDF
Referat został wygłoszony na Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Rozważania o systemach wyborczych: typy, funkcje i konsekwencje”, zorganizowanej przez Instytut Politologii Uniwersytetu Wrocławskiego i Stowarzyszenie na rzecz Zmiany Systemu Wyborczego – „Jednomandatowe Okręgi Wyborcze”.
Konferencja odbyła się w Instytucie Politologii we Wrocławiu w dniach 13-14 marca 2017.
- Apel otwarty do Prezydenta RP Andrzeja Dudy - 20 października 2024
- Patologizacja partii politycznych w Polsce - 24 lipca 2024
- Negatywne przywództwo - 16 czerwca 2024
- Początek rozpadu „układu okrągłego stołu” - 5 stycznia 2024
- Prawo Duveregera, czyli dlaczego Jarosław Kaczyński musiał przegrać te wybory - 31 października 2023
- Fasadowa demokracja i jej propaganda oraz ideologia - 13 stycznia 2023
- Inflacja, polityka i neoliberalna ekonomia - 8 września 2022
- Ktoś musi zacząć - 11 lipca 2022
- Koniec Europy jaką znamy - 8 czerwca 2022
- Prawo małych i średnich państw narodowych do suwerennego istnienia - 4 maja 2022
