W 2015 roku Instytut Spraw Obywatelskich (INSPO) wydał ekspertyzę dra Pawła Przewłockiego pt. „Single Transferable Vote (STV) – Preferencyjna Ordynacja Wyborcza”1).
Primo
Jeśli pominiemy same rozważania techniczne metody STV, to pozostanie nam teza ekspertyzy, a mianowicie STV ma trzy zalety. Oto one:
1. Zostają wybrane osoby, które cieszą się autentycznie największym poparciem.
2. Głosowanie na osoby zamiast na listy partyjne.
3. Możliwość oddania głosu na kilku kandydatów.
W zamieszczonym schemacie graficznym Autor stawia STV pośrodku dwóch skrajnie różnych – w konsekwencjach – modeli ordynacji wyborczych: proporcjonalnej wg list (POW) i większościowej (JOW).
Wymienione powyżej pierwsze dwie zalety, czyli cechy przewyższające metodę STV w porównaniu z obowiązującym w III RP modelem POW, są identyczne jak zalety JOW kontra POW.
Rozbieżność między modelem STV a JOW ujawnia się dopiero przy interpretacji „możliwości oddania głosu na kilku kandydatów”. Dla STV jest to zaleta, a dla JOW – wada.
STV i POW to jedna „proporcjonalna” rodzina, gdzie glebą jest „wielomandatowość”. Dla przykładu okręg wyborczy nr 36 w III RP ma 12 mandatów do obsadzenia i wg STV nadal tyle będzie mieć. Inaczej jest w mechanizmie JOW. Tutaj okręg nr 36 (0,8 mln wyborców) ma zostać podzielony na 12 okręgów mniejszych (ok. 66 tys. wyborców). Wtedy autorska zaleta nr 1 posiądzie tę gwarancję, że mandat uzyskają „osoby, które cieszą się autentycznie największym poparciem”. Nie potrzeba bowiem dużej wyobraźni dla uświadomienia sobie, że im mniejszy okręg wyborczy tym prawdopodobieństwo wybrania trafniejszego reprezentanta jest większe. No i rzecz bardzo ważna, to koszty kampanii wyborczej: mniejszy okręg to mniejsze koszty dla kandydatów.
Obok zalet (wobec POW) STV ma zasadniczą wadę, oto taką, że „wymaga bardzo złożonej procedury liczenia głosów. Głosy nie mogą być bowiem przeliczane w obwodowych komisjach wyborczych, jak to się dzieje obecnie”. Patrząc racjonalnie na jakość polskiej logistyki wyborczej – która jest bardzo niska – uważam, że powyższa wada zdecydowanie eliminuje tę metodę jako alternatywę do rozważań o naprawie aktualnej ordynacji wyborczej do sejmu w Polsce.
Secundo
Interesujący jest wywiad przeprowadzony przez Marcina Gerwina z Peterem Emersonem, który został umieszczony na końcu ekspertyzy, w jej części aneksowej. Jego tytuł brzmi: „Okręgi jednomandatowe to pomysł jak z Orwella”.
Profesor Jerzy Przystawa zauważył, iż „Nie ma nic dziwnego ani nienaturalnego w tym, że wszystkie decyzje demokratycznie – a więc zgodnie z wolą większości – podejmowane, znajdują swoich kontestatorów”2). Kim zatem jest Kontestator polskiego rozmówcy?
Peter Emerson to syn angielskiej katoliczki i irlandzkiego protestanta. Jest dyrektorem Instytutu de Borda, organizacji pozarządowej z Belfastu w Irlandii Północnej, która promuje wykorzystanie procedur głosowania we wszystkich spornych kwestiach wyboru społecznego. Emerson jest zwolennikiem systemu wyborczego Borda, systemu preferencyjnego, który zalecał dla społeczeństw takich, jak np. Bośnia. Pracował w kilku innych strefach konfliktu, m.in. na Bałkanach, na Kaukazie i w Afryce Wschodniej.
Dla celów niniejszych rozważań ważne jest również przytoczenie kilku danych o ojczyźnie Petera Emersona.
Otóż Irlandia Północna to kraina niewielka: 14,1 tys.km2 z 1,8 mln mieszkańcami (najmniejsze polskie województwo tj. opolskie ma 9,4 tys.km2 i 1,0 mln ludności), z czego ok. 1,2 mln stanowią osoby mające prawa wyborcze. Jako część Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii, administrowana jest przez rząd brytyjski, w imieniu którego działa minister do spraw Irlandii Północnej.
Znany jest powszechnie konflikt o podłożu etniczno-politycznym rozgrywający się na obszarze Irlandii Północnej w ostatnich dziesiątkach lat XX wieku. Prawie 60 proc. ludności stanowią protestanci, a ponad 40 proc. katolicy. Z tego choćby powodu sposób wybierania przedstawicieli społeczności irlandzkiej do gremiów przedstawicielskich jest sprawą niezwykle trudną.
Jak poradzili sobie z tym problemem Anglicy, którzy w realizacji swojej misji wolnego obywatela zafundowali Zjednoczonemu Królestwu lokalne parlamenty dla 3 odrębnych nacji („nation”): Szkocji, Walii i Irlandii Północnej? Otóż północnoirlandzcy wyborcy wybierają:
1) do Izby Gmin (650 członków): 18 deputowanych w okręgach jednomandatowych, gdzie mamy ok. 67 tys. wyborców na okrąg – wg ogólnokrajowej ordynacji FPTP. W referendum w 2011 roku ponad połowa północnoirlandzkich głosujących (56%) poparła tę ordynację;
2) do Zgromadzenia Irlandii Północnej (lokalnego parlamentu):108 posłów, po 6 z każdego z ww. osiemnastu okręgów – wg metody STV.
Peter Emerson wyspecjalizował się w systemach wyborczych w państwach, w których występują silne konflikty, jak Bośnia i Hercegowina (3,8 mln ludności: Bośniacy 48%, Serbowie 33%, Chorwaci 15%), Lesotho (2,0 mln: protestanci 50%, katolicy 46%), Papua-Nowa Gwinea (7,3 mln: protestanci 68%, katolicy 30%, ponad 800 języków). Czy jednak wiedza północnoirlandzkiego Eksperta może być pożyteczna w rozważaniach o naprawie mechanizmu wyborczego do polskich instytucji przedstawicielskich, w tym do sejmu?
Około 30 milionów polskich wyborców to społeczność mocno homogeniczna etnicznie, religijnie czy społecznie. Daleka od zróżniczkowanych społeczeństw będących przedmiotem dociekań dyrektora Instytutu de Borga. Stąd nie należy oczekiwać jakiejś wartości dodanej w reformowaniu polskich mechanizmów wyborczych.
Polska ma naturalne warunki do stosowania u siebie rozwiązań a la JOW, nie tylko z racji prostoty jaką ze sobą niesie, ale i z tego, iż wymusza myślenie obywatelskie, wspólnotowe dalekie od zaszczepionego 70 lat temu homo sovieticus’owe. Mechanizm ten zawiera w sobie układ odpornościowy przeciwko różnym wirusom politycznym, wewnętrznym, jak i zewnętrznym – poprzez skuteczną kontrolę każdego pojedynczego wybrańca przez wybierających.
Przytoczone w tytule wywiadu porównanie systemu wyborczego JOW z Orwellem bierze się stąd, iż „Okręgi jednomandatowe oznaczają, że wyborca musi jednej z opcji powiedzieć ‘tak’, sugerując tym samym, że mówi ‘nie’ wszystkim pozostałym kandydatom czy kandydatkom. To tak, jak w Folwarku zwierzęcym – ta świnka jest dobra, a ta nie”.
Oczywiście jest to bzdura, gdyż w różnorakich życiowych wyborach zawsze zmuszeni jesteśmy we własnym interesie do podjęcia jednej decyzji najroztropniejszej. „A przecież, gdy szukamy naszej ‘drugiej połowy’, oceniamy przyjaciół, lekarza, nauczyciela, krawca, artystę, fryzjera, partnera do uprawiania sportu, adwokata, kolegę i choćby przedstawiciela narodu w parlamencie, stawiamy jakąś osobę ponad inną. Całe życie jest niekończącym się wyborem, dokonywanym dzięki naszej potentia ad utrumlibet, czyli wolnej woli: kto wybierze A, automatycznie ‘dyskryminuje’ B”3).
Mówiąc o tych sprawach winniśmy rozważyć ważną konstatację natury ogólnej: we wszelkich wyborach do gremiów publicznych poprzez procedurę wyborczą tworzony jest pewien zbiór osób – przedstawicieli zwanych pospolicie elitą. W systemie JOW mamy jej spersonalizowaną formę wybierania posiadającą ten bezsprzeczny walor nad sposobem gromadnym (proporcjonalnym), że „w personalizmie odpowiedzialność jest surowsza, gdy tymczasem odpowiedzialność zbiorowa bywa najlepszym wykrętem od wszelkiej odpowiedzialności”4).
W jednym północnoirlandzki rozmówca ma rację: „okręgi jednomandatowe są niebezpieczne w strefach konfliktów”. I to jest niekwestionowaną przez nikogo prawdą. Tylko, że Polacy do tych społeczności zantagonizowanych – jak zaznaczyłem powyżej – nie zaliczają się.
Gwoli precyzji zaznaczę, że wypowiedź Petera Emersona jest pełniejsza i została ujęta w formie klasycznego zdania warunkowego, takiego oto: „Jeżeli okręgi jednomandatowe są niebezpieczne w strefach konfliktów, to nie powinno się ich stosować gdziekolwiek. Kropka”.
Powyższe rozumowanie jest błędne. Jeżeli bowiem planeta ma strefy normalne i strefy skonfliktowane to wnioskowanie uogólniające na podstawie praw rządzących w jednej z tych stref – i to wyjątkowej – jest pospolitym naciąganiem tezy. Kończący wymienione zdanie rzeczownik „kropka” jest tylko dowodem na samozadowolenie twierdzącego.
Po przeczytaniu powyższego wywiadu daje się zauważyć, że Peter Emerson traktuje swego polskiego odbiorcę jak przedszkolaka w zakresie wiedzy o mechanizmach wyborczych, co daje mu okazję do prezentowania swojej metody de Borga. Reklamowanie nowatorskich procedur wybierania (czynnego prawa wyborczego) w Polsce, kraju w którym wszyscy obywatele pozbawieni są prawa kandydowania (biernego prawa) jest nieporozumieniem. Ta fasadowa polska demokracja, do której większość Polaków już się przyzwyczaiła – a są nawet dość prężni jej Obrońcy – być może nie jest widoczna dla obcokrajowca. Nie zmienia to jednak powyższego smutnego faktu.
Powieść Orwella Folwark zwierzęcy niesie inne ważniejsze – niż podane przez Emersona – spostrzeżenie funkcjonujące w ustroju totalitarnym: „Wszystkie świnki są sobie równe, ale niektóre są równiejsze od innych”. I tak jest w III RP, gdzie nasz Profesor zabiera ekspercki głos usiłując wspomóc rodzimych „równiejszych” polityków w planowanych naprawach mechanizmu wyborczego.
26 lipca 2016
1) https://www.docdroid.net/14c60/ekspertyza-stv.pdf.html
2) Jerzy Przystawa, „Naukowy fetysz reprezentatywności i sprawiedliwości”
3) Erik von Kuehnelt-Leddihn, „Demokracja – opium dla ludu?”
4) Feliks Koneczny, „O cywilizację łacińską”
- Poseł z każdego powiatu’24 - 29 października 2024
- Demokracja węgierska vs. demokracja brukselska - 14 października 2024
- Kodeks dobrej praktyki w sprawach wyborczych - 23 września 2024
- Ja Wyborca, My Wyborcy – koment - 9 września 2024
- Polsko-białoruskie powinowactwo wyborcze? - 2 sierpnia 2024
- O „demokracji” słów kilka (komentarze Blogera StanW) - 8 stycznia 2024
- Projekt Programu Odzyskania Polski – vox ex parte - 6 listopada 2023
- Awersja ustawodawcy do orzecznika „wolne” - 27 października 2023
- Przekręt założycielski III RP - 22 października 2023
- Koślawe JOW-y do polskiego Senatu - 12 października 2023
To prawda ze demokracja źle dziala jeśli w państwie są głębokie podziały np. narodowe. Rozwiazaniem jest podział państwa a nie wybieranie do władzy ludzi wedlug klucza bo to bynajmniej nie rozwiazuje problemu tylko go przenosi do gabinetów, demokracja zamienia się w oligarchię. Wbrew pozorom to rozwiązanie pogłębia i utrwala podziały w społeczeństwie bo oligarchowie postępują według sprawdzonej zasady: „dziel i rządź”.
Pisząc ten artykulik też zadałem sobie pytanie, które Pan wyżej ujął. Jest to temat „niepoprawnie politycznie”. No bo jak to tak: podzielić np. Ukrainę na części, choćby dwie? Wydzielić Ślązaków, Górali, Kaszubów z III RP? A Rosja? Na straży tego „błędnego” myślenia stoją różne moce.
Anglicy nie bali się stworzyć 3 parlamentów lokalnych o ograniczonych kompetencjach – oczywiście po uprzednich referendach w tych nacjach. Z ciekawości podam, iż:
„Już w 2004 roku doszło bowiem do referendum w sprawie powołania regionalnego parlamentu północno-wschodniej Anglii. Początkowo miały odbyć się aż trzy referenda dotyczące także Anglii północno-zachodniej oraz w rejonie Yorkshire i Humber. Odrzucenie zdecydowaną większością 78 proc. głosów propozycji powołania lokalnego parlamentu na północnym-wschodzie oraz problemy techniczne z głosowaniem drogą pocztową spowodowały jednak, że dwa pozostałe referenda odwołano a pomysł powołania lokalnych parlamentów upadł na dobre” oraz
„Brytyjczycy są po tym względem większymi tradycjonalistami. Referenda nad Tamizą przeprowadzano wyłącznie w kwestiach wagi konstytucyjnej. Najlepiej świadczy o tym fakt, że planowane na 2016 rok referendum unijne będzie dopiero trzecim referendum ogólnokrajowym w historii brytyjskiej demokracji” (cooltura).
Ja to nazywam (angielskim) dążeniem do lepszego obywatelskiego „samorządzenia”. Tutaj są b. dobrym wzorem i to na każdym odcinku. Jestem pewien, że kręgosłupem tej „obywatelskości” jest wzorcowy system wyborczy do najważniejszej instancji publicznej czyli do Izby Gmin. Reszta tworzona jest na zasadzie „potrzeb”, jak STV a mogą być i inne.
U nas po 1989 roku władza – z razu przecież „tymczasowa” – wpadła w ręce cwaniaczków politycznych, którzy myślenie mają PRL-owskie: czynne prawo wyborcze TAK ale od biernego (KC et consortes) WARA. Jak mówią budowlańcy „prowizorka jest najtrwalsza”. W owych latach Hierarchowie poświęcili tę prowizorkę i to trwa do dnia dzisiejszego.