Kontynuujemy w Akademii JOW nasz cykl o systemach wyborczych. Tym razem przyjrzymy się systemom proporcjonalnym.

 

Możemy wyróżnić dwa podstawowe typy proporcjonalnych systemów wyborczych:

 

a.    System list partyjnych – opiera się na założeniu, że głosujący musi dokonać wyboru pomiędzy listami kandydatów zgłoszonych przez partie polityczne, bądź pomiędzy kandydatami w ramach jednej bądź kilku list. W każdym jednak przypadku „oferta” pochodzi od partii politycznych, a kandydaci pozostają jej reprezentantami.

 

Wyróżniamy kilka kryteriów, na podstawie których możemy stworzyć wewnętrzną klasyfikację systemów list partyjnych, np. ze względu na uprawnienia wyborców – czy mogą oni wskazać tylko na preferowaną listę partyjną, czy wybrać jakiegoś kandydata z konkretnej listy, bądź wskazać kilku kandydatów z zupełnie różnych list. Innym wyróżnikiem jest metoda rozdziału mandatów pomiędzy poszczególne listy partyjne. I tak możemy wyróżnić m.in. metody d’Hondta, Hagenbacha-Bischoffa, Sainte-Lague czy Imperiali. Część z nich omówimy dokładniej w jednej z następnych odsłon naszego cyklu.

 

b.    STV – single transferable vote – stosowany m.in. w Irlandii i na Malcie. Jednym z wymogów jego funkcjonowania jest istnienie stosunkowo małych okręgów wyborczych (od 3 do 5 mandatów). Podobnie jak w przypadku systemu alternatywnego głosowania wyborcy muszą uszeregować kandydatów od najbardziej do najmniej preferowanych. Następnie ustala się tzw. iloraz Droopa dla każdego okręgu według następującej formuły:

 

Dzielimy liczbę oddanych głosów w okręgu przez liczbę mandatów do zdobycia w okręgu plus jeden i do wyniku dodajemy jeden.

 

I teraz, jeżeli żaden z kandydatów z głosów „pierwszych miejsc” nie przekroczył wyniku ilorazu wyborczego Droopa, eliminuje się kandydata z najniższą liczbą głosów, a jego głosy są rozdzielane między pozostałych kandydatów według uzyskanych przez nich „drugich miejsc”. Jeżeli jeden z kandydatów przekroczy określoną przez iloraz Droopa liczbę głosów to uzyskuje mandat, a nadwyżkę głosów (czyli różnicę między uzyskaną przez niego liczbę głosów a ilorazem Droopa) rozdziela się między pozostałych odpowiednio według liczby uzyskanych drugich miejsc. Stosując przedstawiony sposób postępowania, dąży się do obsadzenia wszystkich mandatów przypadających na dany okręg.

 

W oparciu o:

 

Demokracje zachodnioeuropejskie. Analiza porównawcza, pod red. A. Antoszewski, R. Herbut, wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997;

 

Leksykon politologii.  pod. red. A. Antoszewski, R. Herbut, wyd. atla 2, Wrocław 2004.