Mija w tym roku 450 lat od wydania książki Wawrzyńca Goślickiego, polskiego męża stanu i filozofa, pod tytułem „De optimo senatore” („O senatorze doskonałym”). Książka była napisana po łacinie i wydana w Wenecji w 1568 roku. Jej pełny tytuł w tłumaczeniu na polski to: „O senatorze doskonałym księgi dwie, w których są wyjaśnione obowiązki urzędników oraz szczęśliwe życie obywateli i pomyślność państwa”.
Książka okazała się bardzo wpływową promocją polskiego systemu konstytucyjnego, opartego na oddolnych mechanizmach demokratycznych i idei Złotej wolności. Po przetłumaczeniu na język angielski w 1598 r. książka stała się znana w Anglii. Wiemy, że znali ją królowa Elżbieta oraz Szekspir. Tłumacz angielskiego wydania z 1733 r. (prawie dwa wieki po wydaniu oryginału), William Oldisworth, tak napisał w przedmowie: „We and the Poles have indeed, for many years, been the only two Kingdoms, in which Monarchical Powers and Popular Liberty have all along been happily united” („My i Polacy byliśmy w istocie przez wiele lat jedynymi dwoma królestwami, w których władza monarchy i powszechna wolność były pomyślnie połączone”).
Według Goślickiego istotą ustroju Polski jest wielka zależność od siebie trzech sejmujących stanów: króla, Senatu i Izby Poselskiej. „Król sam bez ich zgody i rady nic nie może zawyrokować w najważniejszych sprawach państwa – senat zaś podobnie nic nie może bez króla i szlachty”. Wszystkie trzy stany muszą się zgodzić na nowe prawo. Taka współzależność i wymóg potrójnej zgody na ustanowienie nowego prawa powodują wielkie jego poszanowanie. Król w polskim systemie rządzi trzymając się prawa, nie według swojej woli, uwzględniając jednak rady senatorów. Taka rola monarchy nie jest oznaką słabości, wręcz przeciwnie, zyskuje królowi powszechny szacunek.
W Anglii, w czasie Rewolucji Wspaniałej w 1689 r. i zamieszania powstałego przy obalaniu absolutyzmu Stuartów, idee Goślickiego musiały odegrać pewną rolę. Nowy ustrój, który funkcjonuje na Wyspach Brytyjskich przez przerwy od 1689 roku, do dziś oparty jest na uchwalaniu praw w sposób bardzo zbliżony do recepty opisanej w książce Goślickiego.
Goślicki tak podsumowuje ustrój Rzeczypospolitej: „Naród tedy jest tu wolny i uważa, iż jest prawdziwa wolność to jest żyć według praw i nic ani nie czynić, ani nie zamyślać przeciwko nim”.
* Zdjęcie przestawia grobowiec Goślickiego w Archikatedrze Poznańskiej, w kaplicy Św. Marcina, © Marek and Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1334141
- W rocznicę śmierci prof. Jerzego Przystawy - 2 listopada 2024
- Do Uczestników Ruchu JOW - 5 stycznia 2024
- 30-lecie Ruchu JOW - 12 października 2023
- Waldemar Rataj w 450. rocznicę uchwalenia aktu Konfederacji Warszawskiej - 1 lutego 2023
- Co to jest konstytucja? - 3 maja 2021
- Konferencja naukowa „100-lecie Konstytucji marcowej – geneza, postanowienia, zasady ustrojowe” - 8 marca 2021
- Pożegnanie śp. Janusza Sanockiego (1954-2020) - 8 grudnia 2020
- Listopadowa Konferencja Ruchu JOW – 14.11.2020 - 10 listopada 2020
- Mocny głos Brytyjczyków: NIC O NAS BEZ NAS! - 14 grudnia 2019
- Wystąpienie prof. Tomasza J. Kaźmierskiego - 20 października 2019
