Oficyna Wydawnicza ATUT wydała moją nową książkę. Nosi tytuł: System wyborczy do Izby Poselskiej parlamentu Polski przedrozbiorowej, Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. To pierwsza tego typu praca w polskiej literaturze naukowej. Omówiłem w niej podstawowe mechanizmy wyłaniania posłów do izby niższej Sejmu tych trzech państw polskich. Przedstawiłem je na tle procesu powstania parlamentu, jego organizacji, procedur decydowania oraz na tle ogólnej charakterystyki demokracji szlacheckiej, występujących w niej powiązań pomiędzy demokracją pośrednią i bezpośrednią.
W książce opisałem elementy tworzące system wyborczy do Izby Poselskiej parlamentu dawnej Polski: kształt, strukturę i wielkość sejmików przedsejmowych jako jednostek wyborczych, uprawnienia wyborców i formułę elekcji posłów. W ramach tego zwróciłem uwagę na przywiązanie szlachty do reprezentowania rodzimych powiatów. Wskazałem też wzór tego systemu wypracowany przez rozwiązania instytucjonalne i praktykę wyborczą w okresie do końca XVII wieku. Omówiłem również charakter mandatu przedstawicielskiego.
W okresie poprzedzającym panowanie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Polska nie miała jednolitego systemu wybierania posłów, ustanowionego „odgórnie” dla całego państwa. System ten ewolucyjnie wytworzyła historia, stąd też cechowała go różnorodność praktykowanych rozwiązań. W polskiej myśli politycznej dostrzegano potrzebę jego ujednolicenia. Dlatego w mojej książce sporo miejsca zajmują koncepcje zmian tego systemu, jakie zamierzano wprowadzić w ramach reformowania systemu politycznego Pierwszej Rzeczypospolitej w XVIII wieku. Omówiłem propozycje Stanisława Dunin Karwickiego, króla Stanisława Leszczyńskiego, obozu Familii, projekty księdza Stanisława Konarskiego, Michała Wielhorskiego, księdza Stanisława Staszica, księdza Hugona Kołłątaja, Adama Wawrzyńca Rzewuskiego i innych autorów.
Na tym tle pokazałem przebieg reformowania systemu wyborczego do Izby Poselskiej Rzeczypospolitej. Zarysowałem zmiany, jakie zaszły w nim w latach 1764–1768. Omówiłem treść nowego systemu wyborczego zawartego w ustawach Sejmu Czteroletniego, towarzyszących Konstytucji 3 maja 1791 r. Opisałem jego części składowe, zawarte w nich rozwiązania szczegółowe, zwłaszcza odnoszące się do procedury wyborczej.
Interesowała mnie również kwestia wpływu tegoż systemu na prawo i praktykę wyborczą towarzyszącą próbom odtworzenia państwa polskiego, podejmowanym na początku XIX wieku. W ramach tego omówiłem system wyborczy do Izby Poselskiej parlamentów Księstwa Warszawskiego (1807-1815) i Królestwa Polskiego (1815-1831). Zwróciłem uwagę na to, że w obu tych formach państwowości polskiej wybory posłów do Izby Poselskiej w całości dokonywano w jednomandatowych okręgach wyborczych, jakie tworzyły sejmiki powiatowe i zgromadzenia ludowe. Pod tym względem zarówno Księstwo Warszawskie, jak też Królestwo Kongresowe były państwami, które w całości oparły swój system wyborczy na okręgach jednomandatowych znacznie wcześniej, niż uczyniły to Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Wielka Brytania czy Francja.
Zachęcam do lektury!
Zdzisław Ilski
Wrocław, 7 lipca 2022
Link do strony Oficyny Wydawniczej ATUT
- Nowa książka - 8 lipca 2022
- O pomyśle niedobrej zmiany prawa wyborczego - 23 listopada 2017
- Nowa Konstytucja – nowa ordynacja - 11 listopada 2017
- Hiszpańskie proporcje - 28 grudnia 2015
- Rozwój Ruchu na rzecz JOW - 30 listopada 2015
- Debata w Fundacji im. Stefana Batorego - 7 września 2015
- Nie do rzeczy w „Do Rzeczy” - 3 sierpnia 2015
- Większościowy system wyborczy z JOW w ocenach i przewidywaniach analityków. Cz. I - 2 czerwca 2015
- Referendum: wszystkie ręce na pokład! - 21 maja 2015
- Brytyjskie wybory i dylematy - 13 maja 2015
