Streszczenie – projekt 15.9.2024
W 2003 roku Rada Europy opublikowała dokument: Opinia nr 190/2002, Strasburg dnia 23 maja 2003. Nie ma urzędowego tłumaczenia tego druku na język polski, mimo jego ratyfikowania przez RP.
Poniżej podaję jego streszczenie posiłkując się roboczym tłumaczeniem widniejącym na stronie PKW, które zniknęło w 2015 roku.
Nadmienię, że kodeks dobrej praktyki ma charakter normatywny zaś krajowe kodeksy wyborcze mają charakter opisowo-egzekucyjny.
Kodeks ma dwa działy: wytyczne oraz raport wyjaśniający. Ponadto każdy dział składa się z dwóch części, z których pierwsza obejmuje definicję i praktyczne implikacje zasad europejskiego dziedzictwa wyborczego, a druga warunki niezbędne do ich stosowania.
Szkieletem niniejszego streszczenia jest spis treści ww. Opinii. Wypełniają go ciekawsze wyimki dla polskiego czytelnika, pochodzące z oryginału, bez wtrąceń własnych.
WPROWADZENIE
A. WYTYCZNE DLA WYBORCÓW
I. Zasady europejskiego dziedzictwa wyborczego
Pięcioma zasadami stanowiącymi europejskie dziedzictwo wyborcze są: powszechność, równość, wolność, tajność i bezpośredniość wyborów. Ponadto wybory muszą być przeprowadzane w regularnych odstępach czasu.
1. Zasada powszechności wyborów
1.1. Reguła i wyjątki
Powszechne prawo wyborcze oznacza w zasadzie tyle, że wszyscy ludzie mają prawo wybierania i kandydowania w wyborach. Prawo to może, a nawet powinno być podporządkowane pewnym warunkom:
a) wiek,
b) narodowość,
c) zamieszkanie,
d) pozbawienie prawa wybierania i kandydowania.
1.2. Rejestry wyborców
1.3. Zgłaszanie kandydatów (i – vi)
i. Zgłoszenie indywidualnych kandydatów lub list kandydatów może być uwarunkowane zebraniem minimalnej liczby podpisów,
ii. Prawo nie powinno wymagać zebrania podpisów w liczbie większej niż 1% wyborców w danym okręgu wyborczym,
vi. Jeżeli istnieje wymóg depozytu, winien być on zwracany, gdy kandydat lub partia przekroczy pewien próg uzyskanych głosów; suma i wymagany próg nie powinny być nadmierne.
2. Zasada równości wyborów
2.1. Równość prawa głosu
2.2. Równość siły głosu
2.3. Równość szans
2.4. Równość a mniejszości narodowe
2.5. Równość a parytet płci
3. Zasada wolności wyborów
3.1. Wolność wyborców w kształtowaniu swojej woli
3.2. Wolność wyborców w wyrażaniu swojej woli i zwalczanie oszust wyborczych
4. Zasada tajności wyborów
5. Zasada bezpośredniości wyborów
6. Częstotliwość wyborów
II. Warunki wdrażania niniejszych zasad
1. Poszanowanie praw podstawowych
2. Poziomy regulacji i stabilność prawa wyborczego
3. Zabezpieczenia proceduralne
3.1. Organizacja wyborów przez bezpartyjny organ
3.2. Obserwacja wyborów
3.3. Skuteczny system odwoławczy
4. System wyborczy
Każdy system wyborczy respektujący wyżej wymienione zasady może być stosowany.
B. RAPORT WYJAŚNIAJĄCY
Obok praw człowieka i rządów prawa, demokracja jest jednym z trzech filarów europejskiego dziedzictwa ustrojowego, jak również Rady Europy. Demokracja jest nie do pomyślenia bez wyborów przeprowadzanych zgodnie z określonymi zasadami, które nadają im demokratyczny charakter (…).
I. Podstawowe zasady europejskiego dziedzictwa wyborczego
Wprowadzenie: zasady i ich podstawa prawna
1. Powszechne prawo wyborcze
2. Równe prawo wyborcze
3. Wolne prawo wyborcze
4. Tajne prawo wyborcze
5. Bezpośrednie prawo wyborcze
6. Częstotliwość wyborów
II. Warunki wdrożenia niniejszych zasad
1. Poszanowanie praw podstawowych
2. Poziomy regulacyjne i stabilność prawa wyborczego
3. Gwarancje proceduralne
Wnioski (pkt 114)
114. Przestrzeganie pięciu fundamentalnych zasad leżących u podstaw europejskiego dziedzictwa wyborczego (powszechność, równość, wolność, tajność i bezpośredniość wyboru) stanowi esencję demokracji. Zasady te pozwalają urzeczywistniać demokrację w różny sposób, lecz w określonych ramach. Ramy te wynikają przede wszystkim z interpretacji wymienionych zasad; niniejszy tekst zakreśla minimalne warunki, które muszą być spełnione dla ich zachowania. Z drugiej strony nie wystarczy, by prawo wyborcze (w wąskim ujęciu) zawierało przepisy współbrzmiące z zasadami dziedzictwa wyborczego Europy: te ostatnie muszą zostać wcielone w życie, a wiarygodność procesu wyborczego musi być gwarantowana. Po pierwsze, prawa fundamentalne muszą być respektowane, po drugie, stabilność reguł musi wykluczać jakiekolwiek podejrzenie manipulacji. I na koniec, ramy proceduralne muszą pozwalać, by przyjęte zasady zostały skutecznie wdrożone.
PS. Polski Kodeks wyborczy z 2011 roku traktuje po macoszemu obywatelskie prawa wyborcze, które zostały w 2003 roku opublikowane przez Radę Europy w ww. dokumencie Kodeks dobrej praktyki w sprawach wyborczych.
Już pierwszy jego artykuł mówi:
„Kodeks wyborczy określa zasady i tryb zgłaszania kandydatów, przeprowadzania oraz warunki ważności wyborów”.
Tylko „zgłaszanie” – jak za czasów PRL – to za mało, a gdzie reszta.
Oryginał Opinii nr 190/2002 jest tutaj:
https://www.venice.coe.int/images/SITE%20IMAGES/Publications/Code_conduite_PREMS%20026115%20GBR.pdf
- Demokracja walcząca jako anachroniczna następczyni socjalistycznej poprzedniczki - 15 stycznia 2025
- Poseł z każdego powiatu’24 - 29 października 2024
- Demokracja węgierska vs. demokracja brukselska - 14 października 2024
- Kodeks dobrej praktyki w sprawach wyborczych - 23 września 2024
- Ja Wyborca, My Wyborcy – koment - 9 września 2024
- Polsko-białoruskie powinowactwo wyborcze? - 2 sierpnia 2024
- O „demokracji” słów kilka (komentarze Blogera StanW) - 8 stycznia 2024
- Projekt Programu Odzyskania Polski – vox ex parte - 6 listopada 2023
- Awersja ustawodawcy do orzecznika „wolne” - 27 października 2023
- Przekręt założycielski III RP - 22 października 2023
